(15/03/19) - In de verhalen van Lucky Luke ziet men de toenmalige cipiers, thans de “penitentiair bewakingsassistenten (PBA)”, als dé mensen die toezicht hielden op de slechterik met de grote ketting en de daaraan verbonden bol aan zijn been.
Die tijd is echter lang vervlogen. De huidige job vereist veelzijdigheid en een grote portie kennis, zelfvertrouwen, standvastigheid, enz.
Uit respect voor de vrouwen en mannen die zich dagelijks inzetten in deze job, en om een duidelijk beeld te geven over de ware toedracht van deze functie, is het ons een genoegen deze job eens in de kijker te plaatsen.
Wie aan de slag gaat als PBA, kiest voor een functie in een ononderbroken dienst, wat betekent dat hij in een ploegensysteem stapt waarbij ook weekendwerk van toepassing is. Hij presteert gemiddeld 2 op 4 weekends. De planning zorgt ervoor dat de PBA soms van een vroege dienst naar een late dienst dient over te stappen, of dat hij op één dag een vroege dienst doet en een nacht. Maar ook dat hij van een late dienst terug in een vroege dienst stapt. Deze manier van werken is uitputtend en bemoeilijkt het sociaal leven. Komt daarbij nog het personeelstekort, het niet kunnen opnemen van verlof en de overbevolking van de gevangenissen, wat de job extra zwaar maakt. Er zijn ook dagdiensten van toepassing; deze zijn meestal gekoppeld aan specifieke posten of diensten en ondersteunen in vele gevallen de werking van de vroege en late dienst.
Zoals reeds gezegd, vereist de job veelzijdigheid en een ruime kennis, welk deel van de bewaking je ook dient uit te voeren. Naast de kennis voor de specifieke posten, is er een groot menselijk inzicht nodig, je dient snel te kunnen reageren en een situatie grondig en vlug te kunnen inschatten. Je opmerkingszin is van groot belang. Maar ook een portie menselijkheid en begrip zijn ingrediënten die de job nodig heeft.
De taak die de PBA dient uit te voeren, is afhankelijk van de toegewezen post. Iedere instelling heeft haar eigen dagelijkse activiteiten en daarvan een gedetailleerd overzicht geven, is bijna onmogelijk omdat dit verschilt van instelling tot instelling.
Van de PBA verwacht men in eerste instantie dat hij de veiligheid garandeert, zowel binnen de instelling als naar de buitenwereld toe. Hij moet ook beschikken over administratieve kennis, psychologisch inzicht en kennis van procedures en interne en algemene regels. De PBA is diegene die de orde handhaaft onder de gedetineerden, die hen begeleidt binnen de instelling, een luisterend oor biedt, problemen meldt, tussenkomt bij problemen, toezicht houdt op bewegingen, de cellen inspecteert en die instaat voor het contact tussen buitenwereld en de gevangenis. Zijn takenpakket is zo groot en gevarieerd dat een opsomming ons te ver zou leiden.
Regelmatig hoort men van stakingen binnen de gevangenissen en al snel zegt men dan dat “de cipiers lui zijn en niet willen werken”. De eerder vermelde takenopsomming en de combinatie met de ononderbroken dienst maken evenwel snel duidelijk dat dit niet het geval is. De job van PBA is niet alleen fysiek maar ook vaak emotioneel heel zwaar. Stakingen zijn natuurlijk van alle tijden maar bij deze groep zijn het meestal dezelfde problemen die de reden zijn om het werk neer te leggen. In eerste instantie is er het personeelstekort waardoor verlofdagen of inhaalrust niet toegekend worden en mensen ziek vallen, een burn-out krijgen, enz.
Wanneer het afwezige personeel niet kan vervangen worden, wordt er toch verwacht dat alle activiteiten plaatsvinden voor de gedetineerden, dus meer werk voor minder personeel, met gevaar voor eigen veiligheid.
Verder is er de bedenkelijke toestand van de instellingen: hoe kan je de veiligheid garanderen als je dient te werken in verouderde instellingen waar het materiaal niet naar behoren werkt, waar camera’s niet functioneren, deuren niet sluiten, enz. Anderzijds zijn er ook steeds meer snufjes op de markt die de taak van de bewaker bemoeilijken, zoals kleine mobiele telefoons die steeds moeilijker op te sporen zijn.
Ander gegeven is dat de gedetineerden steeds agressiever worden. De tijd dat de chef nog echt gezag had, is voorbij en de gedetineerden hebben steeds meer rechten. Laten we ook niet vergeten dat de PBA ongewapend is, zijn werkmateriaal is de sleutel voor het openen en sluiten van de celdeur. Komt daarbij nog het probleem van de overbevolking, wat de algemene en persoonlijke veiligheid in het gedrang brengt en in vele gevallen de gemoederen tussen de gedetineerden extra ophitst. Voeg daarbij nog de algemene problemen in het ambtenarenstatuut en je hebt de ideale voedingsbodem voor stakingsacties.
Eddy DE SMEDT
Permanent secretaris VSOA-Gevangenissen Noord